Vinh danh dòng họ Nguyễn Đăng

I. NGUỒN CỘI

An Hòa mảnh đất quê hương

Năm trăm năm trước vinh gương một người

Về đây gây dựng nghiệp đời

Phù Lê diệt Mạc rạng ngời phẩm danh

Mấy đời thế phiệt trâm anh

Tận trung đạo nghĩa xương tàn chẳng thôi

Khi nhà họ Mạc chiếm ngôi (1)

Quyết không theo gót lưu đời tiếng chê

Từ quan trả ấn về quê

Trung thần ái quốc một đời sắt son

Một lòng tạc nguyện nước non

Làm tôi khí phách tâm can sáng ngời

Bền gan vững chí một thời

Dẫu cho thánh chỉ vua vời lắm khi

Chọn vùng Thuận Hóa thực thi

Cùng em Trịnh Quýt phất cờ chiêu quân

Hạo nhiên đáng mặt trung thần

Không may sự nghiệp giữa chừng sang ngang

Thượng thư Binh Bộ Trịnh Cam (2)

Lừng danh một thủa tên vàng sử ghi

    Vương triều phủ bóng chia ly

    Hoàng hôn tức tưởi thầm thì giọt sao...

                  II. CÔNG THẦN VINH DANH

An Hòa sách sử sáng ngời

Nguyễn Đăng cự tộc tiếng đời lưu danh

Họ hàng con cháu đồng hành

Noi gương Tiên Tổ công danh toại thành

Sông An Hòa, lượn mát xanh

Bao đời khoa bảng lừng danh chói lòa

“Học Đồng Di, thi An Hòa”

Câu ca ngạn ngữ chẳng nhòa tiếng tăm

Năm trăm năm họ Nguyễn Đăng

Vinh danh khoa cử nức lòng tiếng xa

Cử nhân, tiến sĩ, thi ca

Hai mươi đời, biết bao vì sao ngân

Hai mươi mốt vị công thần

Uy linh dòng tộc sáng danh cõi bờ

Trịnh Cam Binh Bộ Thượng thơ

Trung thần vệ quốc giấc mơ diệt thù

Ngài Đăng Thịnh, quan thượng thư (3)

Soạn bao chiếu chỉ áng thư xuất thần

Thượng thư Bộ Lại Cư Trinh (4)

Phương Nam mở cõi hiển vinh vương triều

Công thần khai quốc vua yêu

Danh thờ Thái miếu, cẩn thêu tên vàng (5)

Vua Lê Chúa Nguyễn mở mang

                Đất trời nới rộng thênh thang Tiên Rồng (6)

                Nguyễn Đăng ba phái đồng lòng

                Góp công xây dựng non sông đẹp giàu.

                    III. QUỐC TÍNH VUA PHONG

Ngài Vĩnh Phu chọn An Hòa

Định cư dòng tộc, cạnh bờ sông xanh

Hoa thơm cỏ lạ trĩu cành

Cháu con chăm chỉ học hành hiển vinh 

Đời em nối chí đời anh

Sáu đời quy tụ chia thành ba chi

Đôn thành, Đạt ‎‎Lý , phả ghi

Sau thêm Thuận Đức chồi chi xanh cành

Từ đây gia tộc hình thành

Thế gia cự tộc sử danh anh hào

Làm quan chí khí thanh cao

Vua yêu, chúa quý áng sao sáng ngời

Uy danh dòng họ cao vời

Bầu đêm rực sáng giữa trời âm u

Tận trung nghĩa lớn thiên thu

Tấm lòng vệ quốc Đại phu chí cường

Ngài Đăng Đệ chốn quan trường

Thanh liêm cương trực luân thường uyên thâm

Chúa yêu đặt hết niềm tin

Ban cho Quốc tính hiển vinh tông đường

Trịnh xưa hoán đổi Nguyễn Đăng (7)

Sáng danh dòng tộc ngàn năm Tiên Rồng

Nguyễn Đăng Quốc tính vua phong

Cháu con dòng tộc Tổ tông tự hào.

                          IV. NGUYỄN CƯ TRINH (1716-1767)

   NIỀM TỰ HÀO DÂN TỘC

Ngài Cư Trinh hiệu Đạm Am

Mới mười một tuổi thơ văn để đời

Thông minh trí tuệ hơn người

Quảng thông giao thiệp nức đời tiếng khen

Đậu Hương cống, bổ làm quan

Vua phong Tuần Vũ oai nhân lẫy lừng

Dẹp quân Vách-đá chốn rừng (8)

Yên dân thấu hiểu gốc từng là đây

Cẩm thành núi Ấn bao vây (9)

Sông Trà uốn khúc gió mây tiên đường

Niêm hà Thiên ấn vô thường (10)

Văn minh một thủa Quốc vương Chiêm thành

Chuông thần, giếng Phật trong xanh (11)

Tấm lòng vệ quốc an dân yên trào

Trung thần nhận ấn vua trao

Vào Nam mở cõi trải bao dãi dầu

Khẩn hoang lập ấp bước đầu

Dẹp vua Chân lạp âm mưu chống triều

Công lao lừng lẫy vua yêu

Công thần khai quốc một chiều rạng danh (12)

Mở mang bờ cõi hoàn thành

Rừng vàng biển bạc lưu danh muôn đời

Nguyễn quan văn võ hơn người

Đánh Nam dẹp Bắc rạng ngời sử thi...

“Cư Trinh bác học năng thi” (13)

Bài vè “Sãi vãi” một thời tiếng vang (14)

An dân, phủ dụ lính quan

Diệt trừ Vách đá bình an xóm làng

Đất hoang xanh tốt mùa màng

Hạo nhiên văn tập, Đạm Am thơ bình (15)

Cảnh quan sông núi hữu tình

Cảo thi lưu bóng dáng hình quê hương

Mạc Thiên trọng vọng chí cường

Tôn vinh Chúa Nguyễn làm vương chư hầu

Cô thần lạnh lẽo trăng sầu

Kinh bang tế thế công đầu ghi tên

Đại Nam liệt truyện tiền biên (17)

Hữu danh tri mệnh lạc thiên một đời

Cư Trinh danh tiếng rạng ngời

Công thần khai quốc một thời nước Nam.

V. NỐI DÕI TÔNG ĐƯỜNG

An Hòa xứ sở hữu tình

Dòng xanh uốn lượn thanh bình chốn quê

Mái xanh trãi ngát mắt mê

Chim reo ríu rít, trái khoe hương lừng

Nắng lên thấp thoáng ngập ngừng

Gió sông mát rượi ai dừng bước chân?

Đêm về rộn rã trăng ngần

Tiếng hò khuya vọng vang ngân khắp vùng

Đất lành sinh sản anh hùng

Bao đời cự phách lẫy lừng tiếng tăm

Thượng thư, tiến sĩ, văn nhân

Mấy đời quan lại vì dân quên mình

Trịnh Cam thủy tổ ân tình

Một lòng vì nước quang minh chí bền

Nguyễn Đăng quốc họ Rồng Tiên

Thân hào nhân sĩ viết nên tên vàng

Cháu con nối dõi vẻ vang

Đời sau lớp lớp bảng vàng vinh danh

Chim bằng sãi cánh trời xanh

Khắp miền đất Việt toại danh công thành

Trời xa Âu, Mỹ đất lành

Vẫn về nguồn cội ngọn ngành Tổ tiên

An Hòa xưa, dựng sử danh

An Hòa nay, gắng toại thành ước mơ.

                                    CHÚ THÍCH

(1)   Năm 1527 Mạc Đăng Dung giết vua Cung Hoàng, bắt các quan thảo chiếu truyền ngôi cho nhà Mạc.

(2)  Trịnh Cam làm Binh Bộ thượng thư thời  Lê Trung Hưng (1533 - 1789).

(3)   Nguyễn Đăng Thịnh (1694 - 1755) làm Thượng thư Lễ bộ kiêm Lại bộ thời Thế Tông còn gọi là Hiếu Vũ Hoàng Đế ( 1739 - 1765)

(4)   Nguyễn Cư Trinh (1715 -1767) làm Thượng thư Bộ Lại kiêm Tào vận sứ thời Định Vương còn gọi là Duệ Tông Hoàng đế (1765 -1777).

(5)   Thái miếu thuộc Hoàng Thành Huế.

(6)  Thời gian từ 1470 -1800 vua Lê và Chúa Nguyễn đã đánh chiếm toàn bộ đất của Chiêm thành và một phần của nước Thủy Chân Lạp để nước ta có giang sơn như hiện nay.

(7)   Nhờ công lao của Nguyễn Đăng Đệ (1669 -1727) đóng góp cho triều đình, Chúa Hiển Tông Minh vương (1691 -1725) cho mang quốc tịch họ Nguyễn. Kể từ đây gia tộc họ Trịnh được mang họ Nguyễn Đăng.

(8)   Mọi Vách đá - tên nhóm thổ dân người Thượng có nhiều nhất ở khu vực Ba-tơ.

(9)   Cẩm thành - tên cũ của thị xã Quảng ngãi.

(10) Thiên ấn Niêm hà - tên một bài thơ vịnh cảnh của Nguyễn Cư Trinh.

(11)  Chuông thần, giếng Phật - tên của các giai thoại vùng Quảng ngãi.

(12)  Vua Minh Mạng truy phong Nguyễn Cư Trinh là Khai quốc công thần, vinh lộc đại phu, Hiệp biện đại học sĩ, phong Tân minh hầu, cho theo thờ ở Thái miếu.

(13)  Lời ca ngợi của Lê Qúy Đôn dành cho Nguyễn Cư Trinh.

(14)  Vè “Sãi vãi” tên một tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Cư Trinh.

(15) Hạo nhiên đường văn tập và Đạm Am thi tập là tên tác phẩm văn học của Nguyễn Cư Trinh.

(16) Năm 1753 khi vào Nam mở cõi, ông giao thiệp với Mạc Thiên Tích, được họ Mạc trọng vọng, nể phục đưa đến việc nhà Mạc thần  phục Chúa Nguyễn.

(17) Tên quyển sách kể chuyện về các vua chúa thời trước.

Tác giả: Nguyễn Đăng Minh Hoàng

Đời thứ 16, phái Đôn Thành

Mạnh Thu năm Nhâm Thìn, 2012